Komisja Europejska planuje usprawnić systemy administracyjne UE i państw członkowskich, by lepiej przygotować się i radzić sobie z zagrożeniami, jakie niesie zmiana klimatu i jej skutki. Nowe działania mają dotknąć też sektor nieruchomości, infrastruktury, finansów i ubezpieczeń.
Nie mniej ważne od działań łagodzących zmianę klimatu są działania pozwalające przystosować się do jej skutków. Minie sporo czasu zanim zobaczymy efekty tych pierwszych. W międzyczasie susze, powodzie, pożary, straty w plonach, infrastrukturze czy zdrowiu staną się częstsze i intensywniejsze. Europa ociepla się dwukrotnie szybciej niż pozostałe kontynenty. To oznacza gamę nowych ryzyk dla stabilności społeczno-ekonomicznej, dalszego wzrostu i konkurencyjności gospodarek, planowania budżetowo-podatkowego, podziału odpowiedzialności i kompetencji czy pozycji geopolitycznej. Dlatego w Brukseli trwają już prace m.in. nad prognozami wpływu klimatu na zdolność obsługi zadłużenia, wpływem ryzyk klimatycznych na stabilność finansową i fiskalną czy luką w ochronie ubezpieczeniowej.
Od wspólnoty węgla i stali do odporności klimatycznej
KE chce, aby wszystkie istotne działania i wydatki UE przyczyniały się do zwiększenia odporności na zmianę klimatu. Czynniki dotyczące adaptacji będą włączane („w miarę możliwości i w stosownych przypadkach”) przy wdrażaniu programów w ramach przygotowywanych wieloletnich ram finansowych (MFF) na lata po 2027 r. Komisja zwoła też tymczasową grupę analityczną ds. finansowania odporności klimatycznej, aby zastanowić się z instytucjami finansowymi i biznesem, jak je ułatwić. Ma także pomóc państwom członkowskim oszacować krajowe potrzeby inwestycyjne w zakresie adaptacji do zmiany klimatu oraz rozważyć ryzyko klimatyczne jako element przeglądu regulacji o zamówieniach publicznych. Już teraz wzywa państwa członkowskie do uwzględnienia zagrożeń klimatycznych w kryteriach środowiskowych przetargów konkurencyjnych.
KE opracuje narzędzia oceny ryzyka związanego z klimatem i klęskami żywiołowymi dla państw członkowskich i sektora prywatnego, jak również wytyczne dotyczące rozwoju odpornych krajobrazów chroniących przed skutkami zmiany klimatu. Ponadto rozważy możliwości zachęcania do stosowania najlepszych praktyk w zakresie użytkowania gruntów i planowania przestrzennego, w tym poprzez powiązanie jakości planowania terytorialnego z polityką spójności, transportu, rybołówstwa, finansów i rolnictwa. Zaktualizuje też wytyczne w sprawie obszarów Natura 2000 i zmiany klimatu. Zwróci się także do europejskich organizacji normalizacyjnych o opracowanie nowych norm dotyczących usług klimatycznych oraz włączenie kwestii adaptacji do zmiany klimatu i odporności klimatycznej do norm dotyczących projektowania infrastruktury o cyklu życia przekraczającym 30 lat.
Europejczycy mogą powalczyć o wodę
Grunty są nie tylko majątkiem – mają znaczenie i wartość lokalną, poza wartością pieniężną, a decyzje o zagospodarowaniu i planowaniu przestrzennym wpływają na odporność i możliwość ubezpieczenia społeczności i gospodarek – zauważa KE w komunikacie do pozostałych instytucji UE.
„Podmioty kształtujące politykę i inwestorzy muszą wziąć pod uwagę prawdopodobieństwo wyniku, którego chcą uniknąć. (…) Każde euro potrzebne do naprawy szkód to euro, którego nie wydaje się na bardziej produktywne inwestycje”.
Dokument towarzyszy pierwszej europejskiej ocenie ryzyka klimatycznego (EUCRA). Naukowcy zidentyfikowali w niej kilkadziesiąt głównych zagrożeń dla Europy. Są wśród nich m.in. ryzyka wodne, które – jak zauważa KE – mogą przełożyć się na konkurencję o zasoby wodne, w tym między branżami i „potencjalne ryzyko konfliktów w obrębie państw członkowskich i między nimi o transgraniczne zasoby wodne”.
Bez zdecydowanych działań większość zmapowanych ryzyk może osiągnąć poziom krytyczny lub katastrofalny do końca stulecia, przynosząc ogromne straty ludzkie i gospodarcze. Według autorów EUCRA, polityki unijne muszą wprowadzać mechanizmy przyciągania finansowego i rynkowego, aby zachęcać firmy nie tylko do przeprowadzania, ale i kierowania wysiłkami adaptacyjnymi, w tym poprzez inwestycje w rozwiązania oparte na zasobach przyrody. Obecnie są one ograniczone wśród większych firm, jak i MŚP, gdzie problemem jest niska świadomość i brak danych o ryzykach. Konieczne jest też według nich upowszechnianie ubezpieczeń zwiększających odporność na następstwa ekstremalnych zdarzeń, ale też zmniejszających podatność na zagrożenia, a przy tym przystępnych cenowo.
Agata Kłapeć, Founding Director, ESG Insider
Źródła: Komisja Europejska (2021, 2023), OECD (2020, 2022), Eurostat, Europejskie Fundusze Strukturalne i Inwestycyjne
