Rok 2024 będzie kolejnym wymagającym rokiem dla rynku nieruchomości, ale nie powinno też zabraknąć ciekawych możliwości, chociażby związanych z kwestiami środowiskowymi, ekspansją branży usług dla biznesu czy rozwojem segmentu mieszkań na wynajem. W drugiej połowie roku powinniśmy zobaczyć też większą aktywność inwestorów.
Szalenie ważny trend to rosnące znaczenie kwestii środowiskowych. Unijna dyrektywa CSRD wprowadza obowiązek raportowania tych kwestii w całym łańcuchu wartości. Widzimy w związku z tym wzmożone zainteresowanie najemców tą tematyką, która jeszcze do niedawna pozostawała raczej na marginesie rozmów lub była podejmowana głównie przez firmy, które od lat wdrażają strategie zrównoważonego rozwoju. Wobec wchodzącego w życie obowiązku raportowania, najemcy coraz bardziej zwracają uwagę na zużycie energii czy wody w budynku, na rodzaj materiałów wykorzystanych do budowy czy na dostępność architektoniczną danego obiektu. To jest ważne dla najemców, także dlatego, że kolejne pokolenia pracowników są coraz bardziej świadome wpływu biznesu na środowisko i społeczności i stawiają swoim pracodawcom konkretne wymagania w tym zakresie.
Jest to kwestia ważna również dla inwestorów, którzy szczegółowo analizują aktywa pod kątem wymogów ESG przed podjęciem decyzji inwestycyjnej. Wobec rosnących wymogów stawianych przez regulatorów instytucjom finansowym również banki coraz bardziej interesują się tą tematyką, a ich apetyt na finansowanie inwestycji, które nie spełniają wymogów ESG, drastycznie spada. To ważny sygnał dla deweloperów korzystających z finansowania zewnętrznego.
Z ESG związany jest również kolejny trend, na który chciałabym zwrócić uwagę, a mianowicie polaryzacja między nowymi a starszymi przestrzeniami biurowymi. Obecnie, w związku z np. drogim finansowaniem, buduje się niewiele nowych budynków biurowych, co prowadzi do luki podażowej. Aby utrzymać istniejących lub znaleźć nowych najemców, starsze budynki muszą przejść transformację, czasem pozostając biurami, a czasem zmieniając funkcję na hotelową czy mieszkaniową (mieszkania na wynajem, akademiki). Nie wszystkie starsze budynki nadają się do renowacji, wówczas będą wyburzane, stając się bankami materiałów wykorzystywanych do budowy nowych obiektów, projektowanych w sposób odpowiedzialny środowiskowo i społecznie, umożliwiających optymalne wykorzystanie potencjału działek.
Mówiąc o nowych budynkach, warto wspomnieć o rosnącym zapotrzebowaniu na przestrzenie klasy premium, a więc wysokiej jakości, w najlepszych lokalizacjach, tworzone i funkcjonujące zgodnie z wspomnianymi już zasadami ESG. Pracodawcy szukają przestrzeni o nowoczesnym i komfortowym designie, nawiązującym do hotelowego, sprzyjające dobrostanowi pracowników (z odpowiednią akustyką, oświetleniem, temperaturą i jakością powietrza) i oferujące różnorodność przestrzeni do pracy, nauki, integracji i odpoczynku. Nie bez znaczenia jest również możliwość elastycznego dostosowywania przestrzeni do potrzeb związanych z łączeniem pracy zdalnej z pracą z biura i dostępność technologii wspierających równoprawny udział w spotkaniach osób nieprzebywających akurat w biurze. Nie mniej ważna jest lokalizacja budynku z naciskiem na dostępność komunikacji publicznej i bliskość punktów usługowych, co pozwala pracownikom nie tylko na łatwy i wygodny dojazd do pracy, lecz także na załatwienie innych spraw przy okazji wizyty w biurze. Ankieta, którą przeprowadziliśmy wspólnie z Colliersem, wykazała, że łatwy dojazd sprzyja częstszemu korzystaniu z biura.
Rok 2024 przyniesie wiele wyzwań: utrzymujące się ryzyka geopolityczne, wysoki koszt finansowania, wysokie ceny materiałów i usług niezbędnych do realizacji projektów biurowych, zaburzone łańcuchy dostaw, niewielka dostępność działek w dobrych lokalizacjach, a jednocześnie mniejsze powierzchnie wynajmowane przez najemców. Mimo że większość roku pewnie będzie charakteryzowała się nadal niepewnością na rynkach inwestycyjnych, to myślę, że zobaczymy również pierwsze jaskółki wzmożonej aktywności inwestorów. W spółce biurowej Skanska poradzimy sobie z tymi wyzwaniami. Wykorzystując siłę finansową Grupy Skanska, będziemy nadal koncentrowali się na budynkach premium, zdywersyfikujemy portfolio, wchodząc na rynek mieszkań na wynajem, i będziemy korzystali z naszego wieloletniego doświadczenia we wdrażaniu zasad zrównoważonego rozwoju w tworzeniu projektów.
Katarzyna Zawodna-Bijoch, prezeska spółki biurowej Skanska na region Europy Środkowo-Wschodniej
