Wpływ zmian w przepisach prawa geologicznego i górniczego na relację pomiędzy procedurą ujawniania złóż kopalin w dokumentach planistycznych a uzyskaniem koncesji na wydobycie kopaliny ze złoża
Pomiędzy procedurą ujawniania złóż kopalin w dokumentach planistycznych a uzyskaniem koncesji na wydobycie kopaliny ze złoża istnieje ścisły związek objawiający się w szczególności niemożliwością podjęcia działalności wydobywczej, w sytuacji gdy narusza ona przeznaczenie nieruchomości określone w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego, a w jego braku narusza sposób wykorzystywania nieruchomości wynikający z planu ogólnego gminy (dawniej studium). Z tego względu procedura aktualizacji dokumentów planistycznych w zakresie dotyczącym ujawniania złóż powinna być przeprowadzana możliwie sprawnie i terminowo.
Dotychczasowe rozwiązania z pogranicza prawa geologicznego i górniczego oraz planowania i zagospodarowania przestrzennego nie spełniały dostatecznie tego celu, co wytknięte zostało m.in. w wystąpieniu pokontrolnym Najwyższej Izby Kontroli (NIK) z 2017 r. z kontroli w Ministerstwie Środowiska w przedmiocie gospodarki złożami strategicznych surowców kopalnych. W praktyce często spotykane były przypadki, w których organy gmin celowo ignorowały ciążące na nich obowiązki i nie wprowadzały w terminie zmian w dokumentach planistycznych mających prowadzić do uwzględnienia w nich właściwie udokumentowanych złóż kopalin. Odpowiednie procedury albo nie zostawały nigdy wszczęte, albo ciągnęły się latami, co usprawiedliwiano wysokimi kosztami i dużym nakładem pracy, przy jednoczesnym braku wystarczających środków finansowych w gminie. Wielokrotnie organy gmin świadomie ignorowały swoje obowiązki, czyniąc z tego metodę stawiania oporu przeciwko realizacji projektów w zakresie wydobycia kopalin na obszarze gminy. Z podobną opieszałością podchodzili do wydania zarządzeń zastępczych wojewodowie. Powyższe zachowania przyczyniały się nierzadko do opóźniania procedury uzyskania koncesji przez zainteresowanych przedsiębiorców.
Po długim oczekiwaniu (ponad 5 latach od sporządzenia przez NIK informacji o wynikach kontroli) podjęto wreszcie inicjatywę ustawodawczą, przyjmując w niedługim odstępie od siebie dwie ustawy nowelizujące. Obydwa dokumenty częściowo realizowały założenia NIK, wprowadzając rozwiązania częściowo ujednolicające traktowanie obowiązku wprowadzenia zmian do planu ogólnego gminy i planu miejscowego zarówno przez organy gminy, jak i przez wojewodę w formie zarządzenia zastępczego
Obecnie zarówno obowiązek aktualizacji dokumentów planistycznych przez gminę, jak i wydania zarządzenia zastępczego przez wojewodę są ograniczone terminem. Terminy te w niektórych przypadkach zostały jednak wydłużone w niekorzystny dla zainteresowanych wydobyciem przedsiębiorców, pozwalający na wprowadzenie zmian w dokumentach planistycznych (w formie zarządzenia zastępczego) nawet po upływie 4 lat od daty doręczenia właściwych decyzji, podczas gdy w tym samym czasie biegną terminy na realizację innych uprawnień przez podmioty zainteresowane. Zaniechanie wykonania obowiązku w terminie grozi nałożeniem na organy gminy kary finansowej w kwocie 30 tys. zł, a w przypadkach dotyczących złóż węglowodorów albo złóż strategicznych aż 120 tys. zł. Gmina poniesie także koszty wydania zarządzenia zastępczego, przy czym zobowiązana jest przekazać wojewodzie środki otrzymane przez nią od podmiotu zainteresowanego na poczet zmiany dokumentów planistycznych.
Równocześnie rozszerzono uprawnienia wojewody do wydawania zarządzeń zastępczych nie tylko w miejsce planu ogólnego gminy, lecz także miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego. Wbrew zaleceniom NIK możliwość wymierzenia wojewodzie kary za każdy dzień zwłoki w wydaniu zarządzenia zastępczego ograniczona została jedynie do sytuacji dotyczących złóż węglowodorów albo złóż strategicznych.
Powyższe zmiany powinny się realnie przyczynić do zmotywowania organów gminy oraz wojewodów do wykonywania swoich obowiązków i zaniechania przez nie celowego opóźniania lub odstępowania od ujawnienia złóż w dokumentach planistycznych. Nie są one jednak w pełni wystarczające.
Niekorzystnym rozwiązaniem dla przedsiębiorców jest rozszerzenie katalogu przypadków, w których poniosą oni obligatoryjnie koszty związane ze zmianą dokumentów planistycznych. Dotychczas koszty te ponosiła właściwa jednostka samorządu terytorialnego, z wyjątkiem sytuacji ujawniania w dokumentacji planistycznej złoża węglowodorów, kiedy to podmiot, który sporządził dokumentację geologiczno-inwestycyjną tego złoża, zobowiązany był ponieść koszty. Obecnie podmiot, na rzecz którego zatwierdzono dokumentację geologiczną złoża kopalin lub dodatek do niej, obciążony zostanie kosztami sporządzenia zmiany dokumentu planistycznego w przypadkach ujawniania złóż kopalin, o których mowa w art. 10 ust. 1 prawa geologicznego i górniczego, w przypadkach dotyczących złóż węglowodorów albo złóż uznanych za strategiczne oraz gdy w wyniku zmiany wprowadzone zostaną regulacje umożliwiające prowadzenie działalności polegającej na wydobyciu kopaliny ze złoża.
Krytycznie ocenić należy chaos legislacyjny powstały w wyniku wejścia 24 września 2023 r. nowych przepisów, które niewiele ponad miesiąc później, tj. 28 października, zostały częściowo wycofane lub znacząco zmodyfikowane inną ustawą nowelizującą.
Aleksandra Bieniak, adwokat, Kancelaria Adwokacka Michał Bieniak
Materiał powstał w ramach współpracy „Property Insidera” z miesięcznikiem „Palestra”, który jest najstarszym, ukazującym się od ponad 100 lat, periodykiem prawniczym wydawanym przez środowisko adwokackie.
Cały artykuł dostępny jest na tej stronie: link
